Görünür olma zamanı: Sinema ve televizyon tarihinde trans karakterler ve trans oyuncular

Bu yazıyı paylaş
İçerik

Görünür olma zamanı: Sinema ve televizyon tarihinde trans karakterler ve trans oyuncular

Yazı: Emre Eminoğlu – İllüstrasyon: Gizem Winter
ÖNCEKİ Yunan Yeni Dalgası’nın süperstarı: Yorgos Lanthimos SONRAKİ A yüzü B yüzü: Javier Bardem

Scarlett Johansson’un trans bir erkeği canlandıracağı duyurulduktan sonra yoğun bir tepkiyle karşılaşması da gösteriyor ki, artık trans bireylerin sözde görünür olduğu bir sinema ve televizyon dünyasına razı değiliz. Trans karakterlerin transfobik bir bakış açısıyla yazılmadığı ve trans oyuncular tarafından canlandırıldığı filmler ve diziler beklentisindeyiz.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Yapım aşamasındaki Rub & Tug filmi, açtığı yasadışı masaj salonları aracılığıyla 1970’lerin Pittsburgh’unda bir suç imparatorluğu kuran trans erkek Tex Gill’in cinsiyet değiştirme sürecini ve yaşamını anlatacak. Rupert Sanders’ın yönetmen koltuğunda oturacağı filmin adını, geçtiğimiz haftalarda özellikle LGBTİ+ aktivistlerin tepkileri nedeniyle çok fazla duyduk: Filmde Tex Gill’i canlandıracak oyuncu bir trans erkek oyuncu değil, Scarlett Johansson olacaktı. Özellikle LGBTİ+ hakları ve sinema ya da televizyonda LGBTİ+ karakterlerin temsili konusunda olumlu gelişmelerin yaşandığı günümüzde, trans karakterlerin cis (biyolojik cinsiyeti ile cinsiyet kimliği aynı olan) oyuncular tarafından canlandırılması tabii ki bir geri adım olarak görüldü. Tepkilerin büyümesiyle Scarlett Johansson, bu oyuncu seçimini takiben gündeme gelen etik tartışmalar nedeniyle projeden çekildiğini duyurdu.

Image

Trans karakterler, özellikle televizyondaki Orange Is the New Black ve Transparent gibi birçok prestijli ödül toplayan, geniş kitlelere ulaşmış LGBTİ+ temalı diziler sayesinde 2010'larda daha önce olmadığı kadar temsil edildi. Fakat bu karakterleri canlandırmak üzere ısrarla cis oyuncuların seçilmesi, sinema ve televizyon dünyasının henüz aşamadığı bir eşiğin yerinde durduğunu hatırlatıyor. Üstelik LGBTİ+ bireylerin medyadaki temsilini inceleyen GLAAD’ın (Gay & Lesbian Alliance Against Defamation) istatistiklerine göre, 2017 yılında sinema ve televizyondaki LGBTİ+ karakterlerin sayısı 2016’ya kıyasla %40 azalmış durumda ve belli başlı stüdyoların hiçbir 2017 yapımında tek bir trans karaktere rastlanmamış. Dolayısıyla Scarlett Johansson’ın projeden çekilmesiyle trans oyuncuların varlığının ve görünürlüğünün artması gerekliliğinin gündeme gelmesi önemli ve olumlu bir gelişme. Gelin, Rub & Tug filmi özelindeki bu tartışmalardan uzaklaşıp biraz daha genele bakalım ve trans karakterler ya da trans oyuncular açısından sinema ve televizyon tarihindeki önemli kilometre taşlarına bir göz atalım...

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Image

1970’LER VE ÖNCESİ
1970’ler ve öncesinde Hollywood’da karşımıza çıkan trans karakterlerin hemen hemen hepsi 1952 yılında Danimarka’ya giderek cinsiyet değiştirme ameliyatı geçiren ve ardından ABD’de ünlenen Christine Jorgensen’den ve genel olarak cinsiyet değiştirme ameliyatı sürecinden etkilenerek yazılmış gözüküyor.

1953 | Dönemin en ayrıksı yönetmenlerinden Ed Wood, iki bölümden oluşan Glen or Glenda (1953) filminde, döneme göre devrim niteliğindeki konulara odaklandı ve Hollywood’da bilinen ilk trans karakterlerden birine yer verdi. Kadın kıyafetleri giymekten hoşlanan fakat bunu kız arkadaşına söyleyemeyen Glen’i yönetmenin kendisi, cinsiyet değiştirme sürecini izlediğimiz psödohermafrodit Alan / Anne’i “Tommy” Haynes canlandırdı. Bu filmin çekim sürecine dair bazı sahneler, Tim Burton’ın Ed Wood (1994) filminde de yer almıştı.

1954 | Avrupa sinemasındaki ilk trans karakterlerden biri, Fransız yönetmen René Gaveau’nün Adam est… Ève (1954) filminde, nakavt olduktan sonra bir kadın olarak uyanan boksördü. Cinsiyetin fiziksel bir darbeyle değişebildiğini öne süren kafası karışık senaryosuna rağmen, böyle bir hikâyenin mutlu sonla bitmesi döneme göre olağandışıydı.

1970 | ABD’de cinsiyet değiştirme ameliyatları adına öncü bir isim olan Christine Jorgensen’in hikâyesinden uyarlanan kurmaca film The Christine Jorgensen Story’de (1970) Jorgensen’i John Hansen canlandırdı.

1970 | Cis kadın oyuncu Raquel Welch, Myra Breckinridge (1970) filminde, cinsiyet değiştirme ameliyatının ardından Hollywood’da şansını denemek isteyen ve eski adı Myro olan bir oyuncuyu canlandırdı.

1975 | The Little Prince (1974) filmi için bestelediği müziklerle 47. Akademi Ödülleri’nde aday gösterilen İngiliz besteci Angela Morley, Oscar’a aday gösterilen ilk açık trans birey oldu. Morley, 50. Akademi Ödülleri’nde de The Slipper and the Rose: The Story of Cinderella (1976) filmi için bestelediği müziklerle aday gösterildi.

1975 | Sidney Lumet’nin yönettiği, Al Pacino’nun başrolünde oynadığı Dog Day Afternoon (1975), sevgilisinin cinsiyet değiştirme operasyonunun masraflarını karşılayabilmek için banka soyma girişiminde bulunan bir adamın gerçek hikâyesinden uyarlanmıştı. Sevgiliyi canlandıran cis erkek oyuncu Chris Sarandon’ın En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu dalındaki adaylığı dahil altı dalda Oscar’a aday gösterilen film, En İyi Özgün Senaryo ödülünün sahibi oldu.

1978 | 11 sezon boyunca CBS’te yayınlanan The Jeffersons adlı sit-com’un dördüncü sezonunda, ana karakterlerden George’un ordudan arkadaşı yıllar sonra cinsiyet değiştirme ameliyatı geçirmiş olarak karşısına çıkar ve Amerika televizyonlarında görülen ilk trans karakterlerden biri olur.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Image

1980’LER VE 1990’LAR
1980’lerde ve 1990’larda cinsiyet değiştirme ameliyatı ve cinsiyet değiştirme sürecinden ziyade, trans karakterlerin hikâyeleri, geçmişleri ve bugünleri önem kazanmaya başlamış. Kimi zaman bir sürpriz öğesi olarak kullanılan trans karakterlerin cinsiyet kimliği, neredeyse her zaman ünlü cis oyuncular tarafından canlandırılmış. Özellikle 1990’larda rastlanan durum, trans karakterlerin suçlu, katil gibi şiddete eğilimli stereotiplere oturtulması ya da trans bireylerin “anormal”, “iğrenç” oldukları için toplumdan dışlanışın, fiziksel ya da psikolojik şiddete maruz kalışının eleştirel olmaktan yoksun bir şekilde filmlerde yer alması olarak özetlenebilir.

1981 | Roger Moore’un 007 olduğu dönemden For Your Eyes Only (1981) filminde “havuzdaki kız” adlı figüran rolünde olsa da, İngiliz trans oyuncu Caroline Cossey, tarihe “ilk trans Bond kızı” olarak geçti.

1982 | Robert Altman’ın yönettiği ve Cher’in başrolünü oynadığı Come Back to the 5 & Dime, Jimmy Dean, Jimmy Dean (1982) filminin önemli anlarından biri, ana karakterlerden Joanne’in bir trans kadın olduğunu açıkladığı sahne oldu. Joanne’i cis kadın oyuncu Karen Black’in canlandırdığı film (ve uyarlandığı tiyatro oyunu), Joanne’in “eşcinsel bir erkek olarak toplumdan dışlandığı için bir kadın olmayı seçtiğini” öne sürdüğü için kendi döneminde de eleştirildi.

1982 | John Irving’in romanından uyarlanan The World According to Garp (1982), yaşamında ve eserlerinde annesinden ve sadakatsiz eşinden etkilenen bir yazar olan Garp’ı konu etti. Garp’ın annesi, şiddete maruz kalmış kadınlar ve trans bireyler için kurulmuş olan bir merkezde yaşamaktaydı ve filmin önemli karakterlerinden trans kadın Roberta Muldoon’u cis erkek bir oyuncu olan Jim Broadbent canlandırdı. Broadbent, En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu kategorisinde Oscar’a aday gösterildi.

1983, 1988, 1989, 2008 | Sürprizi bozmamak adına ismini vermeyeceğimiz bir kült korku serisinin aynı zamanda katil olan ana karakteri, trans bir kadındı. Katil, seri boyunca cis kadın oyuncular tarafından canlandırıldı.

1985 | Kısa süre önce cinsiyet değiştirme ameliyatı geçiren İngiliz oyuncu Riley Carter Millington, EastEnders dizisindeki rolüyle, bir İngiliz pembe dizisinde rol alan ilk trans oyuncu oldu.

1985 | Manuel Puig’in romanından uyarlanan Kiss of the Spider Woman (1985) filminde Brezilya’daki askeri rejim sırasında aynı hapishane hücresini paylaşan politik suçlu Valentin ve reşit olmayan bir erkekle cinsel ilişkiye girmiş trans kadın Luis Molina’nın dostluğu konu alındı. En İyi Film dahil olmak üzere dört dalda Oscar adaylığı elde eden filmde Luis Molina’yı canlandıran cis erkek oyuncu William Hurt, En İyi Erkek Oyuncu Oscar ödülünü kazandı.

1986 | 1976 yılında trans bir kadın olduğunu açıkladıktan sonra kariyeri tehlikeye giren Renee Richards’ın gerçek hikâyesi Anthony Page’in yönettiği Second Serve (1986) adlı televizyon filmi için John Ames’in kitabından uyarlandı. Richards’ı (ve gençliği olan Richard Radley’i) cis kadın oyuncu Vanessa Redgrave canlandırdı, bu rolle En İyi Kadın Oyuncu kategorisinde Altın Küre ve Primetime Emmy ödüllerine aday gösterildi.

1990 | New York’un yeraltı kulüplerinde ve gece hayatında eşcinseller ve trans bireyler için büyük bir önemi olan alt-kültürleri inceleyen belgesel Paris Is Burning (1990) yayınlandı. Film, Berlin ve Sundance Film Festivalleri başta olmak üzere birçok ödül töreni ve festivalden En İyi Belgesel ödülüyle ayrıldı.

1991 | David Lynch’in kült televizyon dizisi Twin Peaks’in (1990) ikinci sezonunda bir trans kadın olan narkotik polisi Denis Bryson’u cis erkek oyuncu David Duchovny canlandırdı.

1991 | Pembe dizi parodisi Soapdish’in (1991) ana karakterlerinden, canlı yayında trans bir kadın olduğunu açıklayan Montana Moorehead’i cis kadın oyuncu Cathy Moriarty canlandırdı.

1991 | En İyi Film dahil 5 Oscar ödüllü, IMDb Top 250 listesinde 23. sırada yer alan, The Silence of the Lambs (1991) filminde, cis erkek oyuncu Ted Levine’ın canlandırdığı trans kadın Buffalo Bill bir seri katildi.

1992 | Neil Jordan imzalı The Crying Game (1992) filminde bir İngiliz askerini kaçıran IRA teröristlerinden biri onunla dost oluyor, ölümünün ardından sevdiği kadına bir mesaj iletmek için ona söz veriyordu. Filmde trans bir kadın Dil’i canlandıran cis erkek oyuncu Jaye Davidson’ın aldığı En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu adaylığı dahil olmak üzere beş dalda Oscar adayı olan film, En İyi Özgün Senaryo ödülünü kazandı.

1993 | Armistead Maupin’in roman serisinden İngiliz televizyonu Channel 4 için altı bölümlük bir minidizi olarak uyarlanan The Tales of the City’nin sevilen ana karakteri, trans kadın Anna Madrigal’i cis kadın oyuncu Olympia Dukakis canlandırdı.

1994 | Jim Carrey komedisi Ace Ventura: Pet Detective’de (1994) trans bir kadın olduğu filmin sonlarına dek gizlenen Lois Eihorn’u cis kadın oyuncu Sean Young canlandırdı. Filmde, Lois ile yakınlaşan ve öpüşen Ace Ventura, gerçeği öğrenir öğrenmez kusuyor, ağzına diş macunu sıkıyor ve hatta ağzını klozet pompasıyla pompalıyordu. Tüm bu transfobik davranışların yanı sıra filmde trans bir kadının aslında bir erkek olduğu yönünde birçok espri, replik ve simge yer aldı.

1994 | Avustralya yapımı kült film The Adventures of Priscilla, Queen of the Desert’ta (1994), Hugo Weaving ve Guy Pearce drag-queen’leri, cis erkek oyuncu Terence Stamp ise trans bir kadını canlandırdı.

1997 | Belçika filmi Ma vie en Rose (1997), cinsiyet kimliğini keşfetmekte olan trans kız çocuğu Ludovic’in ailesi ve komşuları tarafından etkilenen yaşamını anlattı. Ludovic’i 13 yaşındaki cis erkek oyuncu Georges Du Fresne canlandırdı. Film, En İyi Yabancı Dilde Film kategorisinde Altın Küre ödülü kazandı.

1997, 2000 | ABD’de Fox’ta yayınlanan avukatlık temalı komedi-drama dizisi Ally McBeal, birinci ve dördüncü sezonlarında trans karakterlere, yasal bir bakış açısıyla yer verdi. Dizinin ilk sezonunda cis erkek oyuncu Wilson Cruz’un canlandırdığı, tacizle suçlanan Stephanie Grant ve dördüncü sezonunda cis kadın oyuncu Lisa Edelstein’in canlandırdığı, işverenin zorla sağlık taraması talebinde bulunduğu Cindy McCaulif, Ally McBeal’in avukatlık bürosunun müvekkilleri arasındaydı.

1999 | 1993’te Nebraska’da tecavüz edilen ve öldürülen trans erkek Brandon Teena’nın trajik hikâyesi, trans bireylere yönelik nefret suçlarını gündeme getirmişti. Hilary Swank, Brandon Teena’yı canlandırdığı Boys Don’t Cry (1999) filmi ile En İyi Kadın Oyuncu dalında Oscar ödülü kazandı.

1999 | İspanyol sinemasının en sevilen yönetmenlerinden Pedro Almodóvar’ın Todo sobre mi madre / All About My Mother (1999) filminin ana karakteri Manuela, ölen oğlunun trans bir kadın olan babasının peşine düşüyordu. Filmin önemli trans kadın karakterleri Agrado ve Lola, cis kadın oyuncu Antonia San Juan ve cis erkek oyuncu Toni Cantó tarafından canlandırıldı. Film, En İyi Yabancı Dilde Film dalında Oscar ödülü kazandı. Pedro Almodóvar’ın 2004 yapımı filmi La mala educación / Bad Education (2004) da cis erkek oyuncular tarafından canlandırılan trans karakterlere yer verdi. Her iki filmde de trans bireyleri temsil açısından olumlu eleştiriler alan yönetmenin 2010'lardaki La piel que habito / The Skin I Live In (2011) filmi ise, bir ceza yöntemi olarak işkencecisi tarafından cinsiyeti değiştirilen bir erkeği konu aldığı için eleştirildi.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Image

2000'LER
2000’lerle birlikte sinema ve televizyondaki trans karakterlerin daha az transfobik bir bakış açısıyla yazılmaya başlandığı doğru. Ancak trans bireylerin beyazperde ve ekrandaki hayatların ve kurgusal dünyaların içine daha doğal bir şekilde dahil edilmesi bir yana, trans oyuncuların görünürlüğünün halen yetersiz kaldığı ve trans karakterleri halen ağırlıklı olarak cis kadın ve cis erkek oyuncuların canlandırdığı gözlemlenmekte.

2001 | Yönetmen, senarist ve oyuncu John Cameron Mitchell’ın yönettiği ilk film, eski erkek arkadaşı tarafından ihanete uğrayan Alman bir trans kadın şarkıcıyı anlatan kült off-Broadway müzikali Hedwig and the Angry Inch’in sinema uyarlaması oldu. Bir cis erkek oyuncu olarak Hedwig’i de kendisi canlandıran Mitchell, En İyi Erkek Oyuncu dalında Altın Küre’ye aday gösterildi.

2003 | HBO yapımı televizyon filmi Normal (2003), 25 yıllık eşine ve çocuklarına trans bir kadın olarak açılan Ruth Applewood’un cinsiyet değiştirme sürecini anlattı. Applewood’u cis erkek oyuncu Tom Wilkinson canlandırdı. Film, En İyi Televizyon Filmi dahil üç dalda Altın Küre, En İyi Televizyon Filmi dahil altı dalda Primetime Emmy adaylığı elde etti, Tom Wilkinson her iki ödüle de En İyi Erkek Oyuncu dalında aday gösterildi.

2003 | Showtime’da yayınlanan televizyon filmi Soldier’s Girl (2003), trans bir kadınla birlikte olduğu öğrenildiğinde kendi birliğindeki arkadaşları tarafından öldürülen ABD askeri Barry Winchell’in gerçek hikâyesini konu etti. Winchell’ın kız arkadaşı Calpernia Addams’ı, cis erkek oyuncu Lee Pace canlandırdı. Film üç dalda Altın Küre, iki dalda Primetime Emmy adaylığı elde ederken, Lee Pace En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu dalında Altın Küre’ye aday gösterildi.

2003 | Estetik cerrahi etrafında şekillenen FX dizisi Nip/Tuck, altı sezonu boyunca birden fazla trans karaktere yer verdi. Bunlardan en önemlisi, dizinin üç sezonunda rol alan yardımcı karakterlerden Ava Moore’du. Moore’u cis kadın oyuncu Famke Jensen canlandırdı.

2004 | 2003-2015 yılları arasında yayınlanan Two and a Half Men, davranışlarıyla medyada pek de olumlu yer bulamayan Charlie Sheen’in başrolünde oynadığı, çoğu zaman cinsiyetçilik tartışmalarıyla gündeme gelen popüler bir sitcom’du. Dizinin ilk sezonunun bir bölümü, yıllar sonra Charlie’nin karşısına trans bir erkek olarak çıkan ve cis erkek oyuncu Chris O’Donnell’ın canlandırdığı eski kız arkadaşının ziyaretiyle ilgiliydi.

2005 | Cinsiyet değiştirme sürecindeki trans kadın Bree’nin 20’li yaşlarda bir çocuğun babası olduğunu öğrenmesi ve onu bulmak istemesiyle çıktığı yolculuğu anlatan Transamerica (2005) ödüllere boğuldu. Bree’yi Oscar dahil birçok ödüle En İyi Kadın Oyuncu dalında aday gösterilen cis kadın oyuncu Felicity Huffman canlandırdı.

2005 | 1970’lerde geçen Breakfast on Pluto’da (2005) cis erkek oyuncu Cillian Murphy, İrlanda’daki küçük kasabasını cinsiyet kimliği yüzünden terk etmek zorunda kalan trans kadın Patrick “Kitten” Braden’ı oynadı.

2005 | Büyük bir hayran kitlesine sahip olan South Park’ın dokuzuncu sezonunda, daha önceki sezonlarda Janet Garrison olarak tanınan ilkokul öğretmeni, trans bir erkek olduğu açıklamasıyla Herbert Garrison olarak tanınmaya başladı.

2005 | Dört üniversite öğrencisinin cinsiyet değiştirme sürecine tanıklık eden, sekiz bölümlük Sundance Channel belgesel dizisi TransGeneration (2005) yayınlandı.

2005 | abc Family’de yayınlanan Romy and Michele: In the Beginning (2005) adlı televizyon filminde Donna karakterini canlandıran Alexandra Billings, televizyonda bir trans karakteri canlandıran ilk trans oyuncu oldu.

2006 | 1970 yılından beri devam eden All My Children dizisinde cis erkek oyuncu Jeffrey Carlson’ın canlandırdığı Zoe karakteri, bir Amerikan pembe dizisindeki ilk trans karakter olarak tarihe geçti.

2007 | Dirty Sexy Money adlı abc drama dizisinin 11 bölümünde rol alan Candis Cayne, Primetime’da trans bir karakteri canlandıran ilk trans yardımcı oyuncu oldu.

2008 | Isis King, America’s Next Top Model’ın on birinci döngüsünde yarışarak, programın ilk trans yarışmacısı oldu.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Image

2010'LAR
2010’lar birçok trans kadın ve trans erkek oyuncunun adını öğrendiğimiz, severek izlediğimiz birçok dizide trans oyuncular tarafından canlandırılan trans karakterlere rastladığımız bir on yıl olarak karşımıza çıkıyor. Artık “trans birey” temalı ilklerin tüketildiği, trans karakterlerin ve trans oyuncuların yer aldığı filmleri ve dizileri saymakta zorlandığımız günlerin yaklaştığını umuyoruz.

2010 | Kanada’nın en uzun soluklu ve en ünlü drama dizisi Degrassi’ye (2010) ilk kez bir trans karakter dahil oldu; Adam Torres’i Jordan Todosey canlandırdı.

2010 | Trans kadın sunucular Laverne Cox, Jamie Clayton ve Nina Poon’un trans bireylere yönelik baştan yaratma temalı reality şovu TRANSform Me (2010), VH1’da yayınlandı. Laverne Cox, kendi televizyon programının yapımcılığını üstlenen ve kamera karşısına geçen ilk trans olarak tarihe geçti.

2011 | Trans kadın oyuncu Harmony Santana, hapisten çıktıktan sonra eşini kendinden uzaklaşmış, evladını ise cinsiyet kimliğini keşfetmiş şekilde bulan eski bir mahkûmun yaşadıklarını konu alan Gun Hill Road’da (2011) trans bir kadını canlandırdı.

2012 | Big Brother UK yarışmasını, trans yarışmacı Luke Anderson kazandı.

2012, 2015 | Özellikle ABD’de liseli gençlerin birçok konudaki önyargılarını yıkan, LGBTİ+ haklarını savunan, akran zorbalığına karşı önlemler alınmasını sağlayan, müzik ve sanata olan ilgiyi arttıran müzikal dizi Glee’ye dördüncü sezonunda trans karakter Unique Adams (Alex Newell) eklendi. Dizinin altıncı sezonunun temalarından biri ise futbol antrenörü Shannon Beiste’in (Dot Jones) trans bir erkek olarak açılmasıydı.

2012, 2016 | Başta The Matrix (1999) olmak üzere birçok popüler yapıma imza atmış Wachowski Kardeşler’den önce Larry Wachowski, ardından Andy Wachowski trans kimliklerini açıkladı ve isimlerini Lana ve Lilly Wachowski olarak değiştirdi.

2013 | Bir kadın hapishanesinde geçen Netflix dizisi Orange Is the New Black’in yan karakterleri arasında yer alan trans kadın mahkûm Sophia Burset’i trans kadın oyuncu Laverne Cox canlandırdı. Cox, 2014 yılında Primetime Emmy ödülüne aday gösterilen ilk açık trans oyuncu olarak tarihe geçti; 2017 yılında aynı rolle ikinci kez aday gösterildi.

2013 | Lebziyen bir çift ve ailelerinin hikâyesini anlatan abc Family dizisi The Fosters, sürekli karakterleri arasına trans bir erkek karakter olan Cole’u ekledi. Cole’u, trans erkek oyuncu Tom Phelan canlandırdı.

2013 | Dallas Buyers Club (2013), 1980’lerde AIDS teşhisi konulan heteroseksüel bir beyaz erkek olan Ron Woodroof’un diğer AIDS ile yaşayanlara ilaç temin etmek için kurduğu kulübü anlattı. En İyi Film dahil olmak üzere altı dalda Oscar adaylığı elde eden filmin başrol oyuncusu Matthew McConaughey En İyi Erkek Oyuncu dalında, trans bir kadını canlandıran cis erkek oyuncu Jared Leto ise En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu dalında ödüle uzandı.

2014 | Pozitif mesajlar verişiyle, romantik komedi türünün formüllerini trans bir ana karakter etrafında şekillendirmesiyle öne çıkan Boy Meets Girl (2014) filminin ana karakteri Ricky’i trans oyuncu Michelle Hendley canlandırdı.

2014 | Laverne Cox ve Daniella Carter’ın yedi trans gencin yaşamına odaklanan belgeseli The T Word (2014) MTV’de yayınlandı ve Daytime Emmy ödülü kazanan ilk trans odaklı yapım oldu.

2014 | Birçok klonu bulunan Sarah’nın maceralarını konu alan BBC America bilimkurgu dizisi Orphan Black (2014) hikâyesine trans bir klon eklendi. Tüm klonları olduğu gibi Tony Sawicki’yi de başroldeki cis kadın oyuncu Tatiana Maslany canlandırdı.

2014 | Amazon dizisi Transparent (2014), tamamıyla trans bireylerin toplumdaki görünürlüğü üzerine odaklanan bir dizi olarak yola çıktı. Jill Soloway’in yaratıcısı olduğu dizide bugüne kadar, Alexandra Billings, Trace Lysette, Ian Harvie ve Hari Nef başta olmak üzere birçok trans kadın ve trans erkek oyuncu yan rollerde yer aldı. Buna rağmen dizinin 50’li yaşlardan sonra eşine ve çocuklarına trans bir kadın olduğunu ve yaşamını bir kadın olarak sürdüreceğini açıklayan ana karakteri Mort’u cis erkek oyuncu Jeffrey Tambor canlandırdı. Dizi ilk sezonuyla En İyi Komedi Dizisi dahil on bir dalda, ikinci sezonuyla En İyi Komedi Dizisi dahil on dalda Primetime Emmy adaylığı elde etti ve Jeffrey Tambor, iki yıl üst üste En İyi Erkek Oyuncu ödülünü kazandı. Ödül konuşmasında trans bir karakteri canlandırarak bu ödülü kazanan son cis birey olmayı umduğunu söyleyen Jeffrey Tambor, bu sözleriyle alkış alsa da birkaç yıl sonra diziden kovulacağını kimse tahmin etmiyordu. Transparent’ın beşinci ve son sezonunun ne zaman yayınlanacağı henüz kesinleşmedi ancak son sezonda Jeffrey Tambor’un yer almayacağı bilinmekte. Tambor, Hollywood’da birçok gerçeğin su yüzüne çıkmasını sağlayan #MeToo hareketi sırasında, dizideki birçok oyuncunun kendisine yönelttiği cinsel taciz suçlamalarının ardından diziden atılmıştı.

2015 | Bağımsız sinemacı Sean Baker’ın yalnızca iPhone kamerası kullanarak çektiği komedi-drama Tangerine'in (2015) başrollerini iki trans kadın oyuncu, Kitana Kiki Rodriguez ve Mya Taylor paylaştı. Tüm olumlu eleştirilere ve Hollywood’daki LGBTİ+ aktivistlerinin kampanyalarına rağmen film, Akademi Ödülleri ve Altın Küre gibi ödüllerde görmezden gelindi. En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu kategorisinde Bağımsız Ruh Ödülü kazanan Mya Taylor, ödülü kazanan ilk trans oyuncu oldu.

2015 | 10’ar dakikalık altı bölümden oluşan ve internette yayınlanan kısa dizi Her Story (2015), trans ve kuir bireylerin günlük yaşamlarını araştıran bir yazarla ilgiliydi. Emmy adayı kısa dizide, trans oyuncular Jen Richards ve Angelica Ross, trans karakterleri canlandırıyordu.

2015 | Annesi ve lezbiyen büyükannesiyle aynı çatı altında yaşayan trans genç erkek Ray’in cinsiyet kimliğini keşfedişini ve bu süreçte ailesiyle olan çatışmalarını konu alan 3 Generations’da (2015) onu cis kadın oyuncu Elle Fanning canlandırdı.

2015 | 1930’larda, bilinen ilk cinsiyet değiştirme ameliyatlarından birini geçiren Danimarkalı trans kadın Lili Elbe’nin yaşamını konu alan The Danish Girl’de (2015) Elbe’yi cis erkek oyuncu Eddie Redmayne canlandırdı. Film Eddie Redmayne’in En İyi Erkek Oyuncu adaylığı ile birlikte dört dalda Oscar adaylığı elde etti, başrol kadın oyuncusu Alicia Vikander Oscar’a uzandı.

2015 | 1987’den beri devam eden pembe dizi Bold and Beautiful (2015), ya da Türkiye’de bilinen adıyla Cesur ve Güzel’in kadrosuna dahil olan trans erkek oyuncu Scott Turner Schofield, gündüz televizyonunda sürekli bir rolü olan ilk trans oyuncu unvanını kazandı. Dizide aynı zamanda bir diğer trans erkek oyuncu Chaz Bono da rol aldı.

2015 | Wachowski Kardeşler imzalı Netflix bilimkurgu dizisi Sense8, dünyanın farklı noktalarındaki, birbirlerine telepatik yollarla bağlı sekiz kişiye odaklandı, ana karakterlerden biri olan trans kadın Nomi Marks’ı trans oyuncu Jamie Clayton canlandırdı.

2015 | Racing Extinction adlı belgesel için bestelediği “Manta Ray” şarkısıyla En İyi Orijinal Şarkı dalında Oscar ödülüne aday gösterilen, Anthony and the Johnsons grubuyla tanınan Antony Hegarty, Akademi tarihindeki ikinci trans aday oldu. Bu daldaki adaylardan üçünün aksine canlı yayınlanan törende performans yapmak üzere davet edilmeyen Hegarty, töreni protesto etti, yapımcılar ve Akademi transfobiyle suçlandı.

2015 | ABD’de yayınlanan Big Brother’ın 17. sezonunda, ilk kez bir trans yarışmacı, Audrey Middleton yarıştı, fakat erkenden elendi.

2016 | Michelle Rodriguez’in, uyandığında kendisini cinsiyeti zorla değiştirilmiş olarak bulan ve sorumlu olan doktorun peşine düşen bir tetikçiyi canlandırdığı The Assignment (2016) filmi, transfobik olmakla suçlandı.

2016 | Showtime’ın sevilen aile komedi-drama dizisi Shameless’ın (2011) yedinci sezonunda kadroya, ailenin eşcinsel oğlu Ian’ın erkek arkadaşı Trevor rolünde, trans erkek oyuncu Elliot Fletcher katıldı.

2016 | Fox’ta yayınlanan müzikal dizi Star’ın ana kadrosunda yer alan Amiyah Scott, bir kablolu televizyon dizisinde sürekli bir rolü olan ilk trans oyuncu unvanını kazandı.

2017 | Şili’ye En İyi Yabancı Dilde Film Oscar ödülünü kazandıran Una mujer fantástica / A Fantastic Woman (2017) filmine adını veren, erkek arkadaşının yasını tutmasına izin verilmeyen trans karakteri canlandıran trans oyuncu Daniela Vega, aynı zamanda Akademi Ödülleri töreninde ödül sunan ilk trans birey oldu.

2017 | ABD’de siyahi olmanın zorluklarını polis şiddetine kurban giden abisinin hikâyesi üzerinden anlattığı Strong Island (2017) ile En İyi Belgesel Film dalında adaylık elde eden Yance Ford, Oscar’a aday gösterilen ilk trans erkek, ilk trans yönetmen ve üçüncü trans birey oldu.

2018 | Balerin olmak isteyen 15 yaşındaki trans bir genç kızın yaşadığı zorlukları anlatan Belçika filmi Girl (2018), Cannes Film Festivali’nden Altın Kamera ve Kuir Palmiye dahil dört ödülle ayrıldı. Filmekimi’nde izleyeceğimiz filmde, trans genç kız Lara’yı cis erkek oyuncu Victor Polster canlandırıyor.

2018 | CBS’in süper kahraman dizisi Supergirl’ün bu sonbaharda yayınlanacak dördüncü sezonunda, televizyondaki ilk trans süper kahraman unvanını kazanacak olan Dreamer’ı trans oyuncu Nicole Maines canlandıracak.

2020 | Başrolünde trans bir karakterin rol alacağı ilk animasyon dizi Gen Zed’i 2020’de izleyeceğimiz duyuruldu.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Image

TÜRKİYE SİNEMASI
Trans karakterlerin ve trans bireylerin Türkiye sinemasındaki görünürlüğü de 2000’ler sonrasında artmaya başlamış durumda. İlk kez, Muhsin Ertuğrul’un yönettiği 1923 yapımı Leblebici Horhor filminde yer alan trans karakterlere, 1970’ler ve 1980’lerde de bazı filmlerde rastlanmış, trans oyuncular cinsel kimlikleri gizlenerek filmlerde rol almış ya da tıpkı Hollywood’da olduğu gibi (örneğin 1982 tarihli Tootsie ya da Victor Victoria) erkek oyuncuların kadın kılığında rol alması bir komedi unsuru olarak kullanılmış. Bunların en bilineni de kuşkusuz, Kemal Sunal’ın kan davası yüzünden kadın kılığına girmek zorunda kalan Şaban karakterini canlandırdığı Şabaniye (1984). Türkiye’nin en popüler trans bireylerinden Bülent Ersoy, 1981 yılındaki cinsiyet değiştirme ameliyatından önce rol aldığı dört filmde olduğu gibi, Şöhretin Sonu (1981) filminde de yine kendisini canlandırmış ve filmde bir trans birey olarak özellikle cinsiyet değiştirme sürecinde toplum tarafından maruz kaldığı ayrımcılık ve şiddetten bahsedilmiş. Ersoy, 1980’ler boyunca rol aldığı diğer yedi filmde ise trans kimliğine vurgu yapılmadan, kadın rollerinde izleyici karşısına çıkmış. Orhan Oğuz’un Dönersen Islık Çal (1992) filminde Fikret Kuşkan’ın canlandırdığı bir trans bireyin, Atıf Yılmaz’ın Gece, Melek ve Bizim Çocuklar (1993) filminde ise yalnızca trans bireylerin değil, toplum tarafından dışlanmış, ötekileştirilmiş ve arka sokaklara itilmiş birçok insanın hikâyesi anlatılmış. Kutluğ Ataman’ın Lola + Bilidikid’inde (1999) eşcinsel ve trans karakterler aracılığıyla Türkiye toplumundaki homofobi ve transfobinin Almanya’da yaşayan aileler üzerindeki yansımalarını görmüş, çok yönetmenli ve çok hikâyeli Anlat İstanbul (2005)’un modern bir Külkedisi masalı yorumu niteliğindeki bölümünde ise Yelda Reynaud’u trans bir kadın rolünde izlemiştik. Mahsun Kırmızıgül’ün Güneşi Gördüm (2009) filminde Kürt sorunu Norveç’e ve İstanbul’a göç etmek zorunda kalan aileler aracılığıyla işlenmiş, bu ailelerden birinin cinsel kimliği nedeniyle ailesinden kaçmak zorunda kalan evladı Kadri (Cemal Toktaş), İstanbul’daki trans cemaatine sığınmış ve seks işçiliği yapmaya başlamıştı. O yıl Türkiye’nin Oscar aday adayı olarak seçilen Güneşi Gördüm’deki trans karakterler, trans oyuncular Seyhan Arman, Didem Soylu ve Ayta Sözeri tarafından canlandırılmıştı. Trans oyuncular Seyhan Arman, Buse Kılıçkaya, Didem Soylu ve Ayta Sözeri, 2010’da Emre Yalgın’ın yönettiği Teslimiyet: Diğer Melekler (2010) filminde başrolleri paylaşmıştı. Trans bireylerin zorunlu olarak verdikleri yaşam mücadelesini konu alan film, Türkiye’de oldukça sınırlı gösterim imkânı bulmuş, Selanik Film Festivali’nin Balkan Fonu bölümünden ise para ödülüyle ayrılmıştı. “Türkiye’nin İlk Trans Oyuncusu” olarak anılan Ayta Sözeri kariyeri boyunca, Hayat Bağları, Arka Sokaklar, Dudaktan Kalbe, Akasya Durağı gibi popüler dizilerde rol almış bir oyuncu olarak geçtiğimiz yıl da Reha Erdem’in Koca Dünya (2017) ve Ozan Açıktan'ın Aile Arasında (2017) filmlerinde karşımıza çıktı. 2015 yılında Esen Işık’ın yönettiği İsviçre - Türkiye ortak yapımı Köpek’in başrolünde trans oyuncu Çağla Akalın rol aldı. Türkiye’nin büyük şehirlerinde yaşayan trans kadınlara ve trans kadın cinayetlerine yoğunlaşan Maria Binder imzalı belgesel Trans X Istanbul’u da unutmamak gerek: Belgesel, 33. İstanbul Film Festivali’nin Sinemada İnsan Hakları bölümünde yarışmış ve Özel Mansiyon ödülüne layık görülmüştü.

ÖNCEKİ Yunan Yeni Dalgası’nın süperstarı: Yorgos Lanthimos SONRAKİ A yüzü B yüzü: Javier Bardem
Bu yazıyı paylaş