A’dan Z’ye: David Lynch

Bu yazıyı paylaş
İçerik

A’dan Z’ye: David Lynch

Yazı: Cem Kayıran, Zeynep Naz İnansal - İllüstrasyon: Gizem Winter
ÖNCEKİ Teftiş: Bu ay ne dinlesem? SONRAKİ Suni bir geçmiş yaratma peşindekiler: Albüm

Gariplikler, hikâyeler ve unutulmaz karakterleriyle, David Lynch.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Twin Peaks dizisinin önümüzdeki yıl ekranlara geri döneceği haberlerinin ardından 2016’nın tamamında David Lynch’le alakalı yayın ve etkinlikler sürekli olarak gündemdeydi. Özellikle geçtiğimiz ay organizasyonunu üstlendiği Festival of Disruption’la yine kendine has gariplikleri bir araya getiren David Lynch’in hem sinema hem de müzik kariyerine yakından bakmak adına, A’dan Z’ye serimizi bu ay sürrealist sinemanın öncü figürüne ayırdık.

Angelo Badalamenti

Brooklyn doğumlu besteci Angelo Badalamenti, belki de David Lynch filmlerinin en akılda kalıcı detayları arasında yer alan müziklerinin bir çoğuna imza attı. İlk olarak tam otuz yıl önce Blue Velvet filmiyle birlikte David Lynch’le çalışmaya başlayan Badalamenti, Twin Peaks, Lost Highway ve Mulholland Drive’ın da kült mertebesine erişmiş müziklerinden sorumlu. 1990 yılında Twin Peaks tema müziğiyle bir Grammy Ödülü kazanan Badalamenti’nin kariyeri boyunca çalıştığı diğer yönetmenler arasında Danny Boyle ve Jane Champion gibi isimler bulunuyor.

Beyond the Beyond

Hat & Beard Press’in bu yıl yayınladığı Beyond the Beyond, David Lynch filmlerinin müziklerine odaklanan bir kitap. Aralarında Angelo Badalamenti ve Julee Cruise’nin bulunduğu, Lynch filmlerine nefis müzikleriyle katkıda bulunan besteci ve müzisyenlerle yapılmış röportajların yanı sıra geçtiğimiz yıl David Lynch Foundation’ın düzenlediği destek gecesinde sahne alan The Flaming Lips, Moby, Duran Duran ve Tennis’le de söz konusu soundtrack’ler üzerine yapılmış röportajlar kitapta yer alıyor. Ayrıca David Lynch’in film setlerinden bugüne dek gün yüzüne çıkmamış birçok fotoğrafa bakmak da çok keyifli.

Chrysta Bell

Amerikalı müzisyen, model ve oyuncu Chrysta Bell, müzik kariyerinin hemen her aşamasında David Lynch’le birlikte çalıştı. La Rose Noire Records etiketiyle 2011 yılında yayınlanan ilk albümü This Train’in şarkı yazımı, düzenleme ve prodüksiyonunu David Lynch eşliğinde yapan Bell, Twin Peaks’in yeni sezonunda da rol alacak. David Lynch, “Onu ilk gördüğümde bir uzaylıya bakıyor olduğumu zannetmiştim” sözleriyle tanımladığı Chrysta Bell eşliğinde yeni bir EP yayınlıyor. Stephen O’Malley ve Adrian Utley’nin de ikiliye eşlik ettiği Somewhere In Nowhere EP’si yılın sonlarında aramızda olacak.

Dark Night Of The Soul

Sparklehorse ve Danger Mouse’un birçok konuk müzisyen eşliğinde hazırladıkları konsept albüm Dark Night Of The Soul, 2010 yazında Parlophone ve Capitol Records ortaklığıyla yayınlanmıştı. Albümde yer alan iki şarkıda ikiliye eşlik eden David Lynch, Dark Night Of The Soul için kendi fotoğraflarından oluşan, albümün görsel eşlikçisi niteliğinde yüz sayfalık bir kitap hazırlamıştı. Albüm ayrıca Sparklehorse lideri Mark Linkous’un intihar etmeden önce kaydettiği son albüm olarak da biliniyor. Julian Casablancas, Iggy Pop, Black Francis ve The Flaming Lips, albüme konuk olan diğer isimler arasında yer alıyor.

Image

Eraserhead

1977 yılında çekilen kültleşmiş Eraserhead, Lynch’in ilk uzun metraj filmi. Grotesk karakterleri, karanlık atmosferi ve kusursuz sinematografisiyle yönetmenin benzersiz tarzının habercisi niteliğindeki film, istemediği bir evlilik yapmış Henry Spencer’ın yeni doğmuş mutant bebeğiyle yaşadığı zorluklara gerçeküstü bir gözle bakıyor. Seyircisini alıp melankolik ve garip bir yolculuğa çıkaran Eraserhead, etkisi uzun süre geçmeyen büyüleyici bir atmosfere sahip olmasının yanı sıra, belki de Lynch’in bu zamana kadarki en saf filmi.

Festival of Disruption

Bu yıl, 8-9 Ekim tarihlerinde Los Angeles’ta gerçekleşen Festival of Disruption, küratörlüğünü Lynch’in yaptığı retrospektif bir David Lynch festivali. Adını Maharishi Mahesh Yogi’nin “hayat bir aksama festivalidir” sözünden alan festivalde Lynch filmlerinin gösterimlerine, oyuncu ve müzisyenlerle söyleşilere, konserlere ve sergilere yer verildi. Robert Plant & The Sensational Shape Shifters, St. Vincent, Xiu Xiu, Sky Ferreira ve tabii ki Angelo Badalamenti’nin sahne aldığı festivalin konuşmacıları arasında Kyle Maclachlan, Laura Dern, Debbie Harry ve Chris Stein gibi isimler vardı.

Ghost of Love

On yıl önce yayınlanan David Lynch filmi Inland Empire, sıra dışı ambiyansıyla olduğu kadar Polonyalı müzisyen Marek Zebrowski imzası taşıyan müzikleriyle de hafızalarda yer etmişti. Filmin soundtrack albümünde David Lynch’in yer aldığı birçok parça da bulunuyordu. Özellikle bu parçalar arasında, albümün açılışını da yapan “Ghost Of Love”, David Lynch’in müzikal kariyerinin en öne çıkan kayıtları arasında gösteriliyor. Filmde de etkileyici bir şekilde kullanılan, Lynch’in bestelediği ve seslendirdiği parça, en az Lynch filmleri kadar vurucu ve akılda kalıcı bir yapıya sahip.

Hotel Room

David Lynch’in prodüktörlüğünü ve iki bölümün yönetmenliğini yaptığı Hotel Room, 1993 yılında HBO’da yayınlanmış üç bölümlük bir mini dizi. New York’taki Railroad Oteli’nin 603 numaralı odasında geçen dizi, her bölümde sırasıyla 1969, 1992 ve 1936 yıllarını ziyaret etse de otel çalışanlarının tıpatıp aynı kaldığı ve yaşlanmadığı bir evreni anlatıyor. Her ne kadar Lynch’in gözünden bir televizyon dizisi izlemek keyifli de olsa, Barry Gifford ve Jay McInerney’in elinden çıkan senaryo zayıf bulunmuştu. Dizinin müzikleri de şaşırtıcı ollmayan bir şekilde Angelo Badalamenti’ye ait.

Inland Empire

Lynch’in kendi yazıp yönettiği, prodüksiyonu iki buçuk yıl süren Inland Empire, prömiyerini Venedik Film Festivali’nde yapmıştı. Kadrosunda Laura Dern, Jeremy Irons, Justin Theroux ve Harry Dean Stanton gibi isimleri barındıran film, canlandırdığı karaktere dönüşmeye başlayan bir kadının hikâyesini anlatıyor. Filmi tamamlanmış bir senaryoyla çekmeyen Lynch, her çekim günü oyunculara o gün yazılmış birkaç sayfalık diyaloglar vermeyi tercih etmiş. Başrol oyuncusu Dern’ün filmin prömiyerinde konuya pek de hâkim olmadığını iddia etmesi de bu yüzden olsa gerek. 2006’da çektiği Inland Empire’dan beri sinemadan uzaklaştığını söyleyen Lynch, artık başka mecralara yönelmişe benziyor.

Joseph Merrick

1862 yılında İngiltere’de doğan Joseph Merrick, doğumunda görülen ve yaşı ilerledikçe artan anomaliler sebebiyle Fil Adam olarak da biliniyor. Uzun süre bir sirkte zorla çalıştırılan Merrick, onu tedavi etmek isteyen bir cerrah sayesinde son günlerini bir hastanede sevdikleriyle geçirebiliyor. Lynch’in 1980 yılında çektiği The Elephant Man filmi de 27 yaşında ölen Merrick’in hayat hikâyesini anlatıyor. Filmde Merrick’i John Hurt canlandırıyor.

Kyle MacLachlan

Kariyerine Dune filmindeki Paul Atreides rolüyle başlayan Kyle MacLachlan, daha sonra Blue Velvet ve Twin Peaks gibi yapımlarda da yönetmenle işbirliğini sürdürdü. Seattle’da amatör bir tiyatro topluluğunda çalışırken bir seçmeye katılan MacLachlan bir hafta sonra David Lynch tarafından Los Angeles’a davet edilmiş. Lynch’le ilk tanışması sırasında saatlerce sohbet ettiklerini anlatan ve rolü kapan aktör, hâlâ yönetmenle çok yakın arkadaş. Lynch’le işbirliği sorulduğunda onun kadar cesur ve orijinal çok yönetmen olmadığını söyleyen MacLachlan, 2017’de Twin Peaks’teki Dale Cooper rolüyle geri dönecek.

Image

Laura Palmer

Twin Peaks, lise öğrencisi Laura Palmer’ın cesedinin bulunmasıyla başlıyor. Bir FBI Ajanı cinayeti çözmek için kasabaya geldiğinde, çok sevilen masum Laura’nın ikili bir hayat yaşadığını ve karanlık işlere bulaştığını anlıyor. Dizinin ana meselesi katilin kim olduğunu bulmak gibi görünse de, kasaba halkını tanıdıkça hepsinin Laura’yla gizemli bağlantıları olduğunu görüyor, neredeyse herkesten şüpheleniyor ve bu tanımadığımız insanlar hakkında daha da çok şey bilmek istiyoruz. Normalde Laura karakterinin kısa bir rolü olması planlansa da Lynch, Sheryl Lee’nin performansından çok etkileniyor ve hem flashback sahnelerde hem de Laura’ya çok benzeyen kuzeni Maddy rolünde oyuncuyu kullanıyor. Dizi boyunca başkalarından dinlediğimiz karakterin cinayet öncesi günlerini de görmek isteyenler Twin Peaks: Fire Walk With Meye göz atabilirler.

Marilyn Manson

Kariyeri boyunca çeşitli televizyon ve sinema yapımlarında birçok kez cameo yapan Marilyn Manson’ın filmografisinde bir de Lynch filmi bulunuyor. 1997 yılında yayınlanan ve başrollerinde Bill Pullman ve Patricia Arquette’i izlediğimiz kült David Lynch filmi The Lost Highway’in sonlarına doğru bir televizyon ekranında görülen porno filmde Marilyn Manson ve o dönem grubunda bas çalan Twiggy Ramirez (gerçek adıyla Jeordie White) karşımıza çıkıyordu. Filmin yayınlandığı yıl bir röportajında The Lost Highwayde rol alma hikâyesini anlatan Manson, Lynch filmlerindeki duygu yoğunluğu ve rahatsız edici elementlerin kendisini ne denli etkilediğine vurgu yapıyordu.

Northwest Passage

Bir Twin Peaks hayranı olan ve Twin Peaks’te yaşayan Travis Blue’nun hayat hikâyesini anlatan Northwest Passage, Kickstarter’da başlatılan destek kampanyasıyla hayata geçmiş bir belgesel. Dizide sekreter Lucy Moran’ı canlandıran Kimmy Robertson’la, Twin Peaks hayran festivalleri kapsamında tanışan ve bir dostluk kuran Travis Blue, zorlu bir gençlik geçirdiği Twin Peaks’te dizi oyuncularını kendisine örnek alarak, onlarla vakit geçirerek problemlerinin üstesinden gelmeye çalışmış. Kült dizinin bir hayranın hayatını nasıl değiştirebildiğine odaklanan belgeselin yönetmenliğini Adam Baran üstleniyor.

One Eyed Jack’s

Twin Peaks’in gizemli mekânı One Eyed Jack’s, kumarhane görünümlü, çoğu gizli anlaşmanın yapıldığı bir genelev. Kanada sınırındaki bu gizli saklı mekânı ancak burayı bilenler ziyaret edebiliyor. Ben Horne ve Blackie O’Reilly’nin beraber işlettikleri kumarhanede Laura Palmer da bir süre çalışmış. Dizi ilerledikçe tüm gizemlerin bu mekânla bir ilişkisi olduğunu anlıyoruz. Adını Marlon Brando’nun yönettiği aynı adlı Western’den alan One Eyed Jack’s, kırmızı kadife perdeleri ve iskambil kağıdından yapılmış kostümler giyen garsonlarıyla oldukça estetik bir mekân.

Playing Lynch

John Malkovich’in David Lynch filmlerinden kült karakterleri yeniden canlandırdığı taptaze video serisi... Usta oyuncunun bir anlamda David Lynch’e saygı duruşu olan Playing Lynch, yönetmenin filmografisinden Elephant Man, Twin Peaks, Lost Highway gibi klasik yapımlardan karakterleri mizahi ve yeni bir yaklaşımla karşımıza çıkarıyor. Serinin her bölümünde David Lynch’le farklı projelerde çalışmış isimlerin müziklerini de duyuyoruz. Angelo Badalamenti, Zola Jesus, The Flaming Lips ve Lykke Li bunlardan birkaçı.

Image

Randy

Mulholland Drive’ın ardından farklı ve daha özgür bir ifade imkânı sunan mecra ve disiplinleri denemeye karar veren David Lynch, kendisinin “fazla aptal ve fazla ham” sözleriyle tanımladığı DumbLand isimli animasyon serisini 2002 yılında internet üzerinden yayınlamaya başladı. Eşi ve çocuğuyla birlikte yaşayan Randy isimli abartılı bir şekilde yozlaşmış bir karakteri merkezine alan DumbLand, türlü garip anlar, rahatsız edici detaylar ve kimi zaman bir yere bağlanamayan diyaloglarla ilginç bir seyir deneyimi vadediyor. Serinin ana karakteri Randy’yi, DumbLand’in yaratıcısı David Lynch seslendiriyor.

Six Men Getting Sick

Yönetmenin 1966 yılında çektiği ilk kısa filmi Six Men Getting Sick, altı kusan adamdan oluşan bir tablonun anime edilmiş ve arkada siren sesiyle dört dakika boyunca tekrara alınmış hâlinden oluşuyor. Filmin fikrini Pennsylvania Academy of the Fine Arts’daki ilk senesinde geliştiren Lynch, bu deneysel filmin prodüksiyon sürecinde stop-motion animasyon ve sinematografiyle ilgili ilk fikirlerini edinmiş. Yönetmene iki yüz dolara mal olan filmin Lynch’in anlatım tarzının ilk örneği olduğunu söyleyebiliriz.

Image

Trent Reznor

Nine Inch Nails’le sayısız başarı ve kült albüme imza attıktan sonra, özellikle son yıllarda Atticus Ross işbirliğiyle yaptığı film müzikleriyle ödüller toplamaya başlayan Trent Reznor, David Lynch’le yolu birçok kez kesişmiş olan müzisyenlerden biri. Lost Highway’in film müziklerinden birkaçına imza atan ve filmde çalan tüm parçaların yer aldığı albümün prodüktörlüğünü üstlenen Trent Reznor, grubu Nine Inch Nails’in 2013 yılında yayınlanan albümü Hesitation Marks’ta yer alan “Come Back Haunted”ın video klibi için de David Lynch’le çalışmıştı. Bir süre önce Reznor’un yoldaki Twin Peaks sezonunda rol alacağının açıklandığını da ekleyelim.

Unified Field

David Lynch’in filmografisinin farklı katmanlarına dair yazılmış onlarca kitap ve makale bulunuyor. Fakat iki yıl önce yayınlanan ve Robert Cozzolino tarafından derlenen Unified Field isimli kitap, Lynch’in son elli yılda yaptığı çizimler, resimler ve baskılardan oluşuyor. Lynch’in bu alanlardaki çalışmalarını belgeleyen en kapsamlı yayın olan Unified Field’da tam doksan beş eser bulunuyor. Kitapta Lynch’in bağımsız işleriyle birlikte filmleri için hazırladığı konsept çizimler de yer alıyor.

Vaughan Oliver

2011 yılında yayınlanan David Lynch albümü Crazy Clown Timeın etkileyici kapak tasarımından sorumlu olan kişi İngiliz grafik tasarım stüdyosu v23’nin kurucusu Vaughan Oliver. 1980’lerin başlarından 2000’lere dek özellikle 4AD ile yakın bir ilişki içerisinde olan v23 ve Oliver, söz konusu etiketin bu dönemde yayınladığı sayısız albüme görsel karakterini kazandırdı. Oliver’ın albüm kapaklarını hazırladığı isimler arasında Pixies, The Cocteau Twins, Dead Can Dance, Lush ve David Sylvian bulunuyor.

Yayınlanmayan Michael Jackson klibi

Michael Jackson’ın 1991 yılında yayınlanan albümü Dangerous’a ismini veren parçanın yaklaşık iki yıl sonra single olarak yayınlanması planlanır... Albümden yayınlanan hâlihazırda dokuz single olması sebebiyle de farklı bir tanıtım metodu aranır ve farklı yönetmenlerin parça için çektiği klipleri yayınlamak fikri ortaya çıkar. Her ne kadar bu proje Michael Jackson’ın cinsel taciz suçlamalarına maruz kalmasıyla rafa kalksa da David Lynch tarafından bu projenin tanıtımı için hazırlanan kırk saniyelik video kısa bir süreliğine televizyon kanallarında yayınlanır...

Zelly and Me

Twin Peaks dizisinin üçüncü ve on yedinci bölümlerinin yönetmenliğini de üstlenmiş olan Tina Rathborne’un yazıp yönettiği 1988 yapımı Zelly and Me, Lynch’in ilk oyunculuk denemesi. Film, küçük bir kızın acımasız büyükannesi ve onu kurtarmaya çalışan özel hocasının arasında kalıp içine dönmesini anlatıyor. Özel hocanın büyük anneden kurtulma yöntemlerinden biri de Lynch’in canlandırdığı Willie adındaki gözde bekârla evlenmek. Lynch’i bu rolü oynamaya o zamanki sevgilisi ve başroldeki Isabella Rossellini’nin ikna ettiğini de ekleyelim.

Image

 
ÖNCEKİ Teftiş: Bu ay ne dinlesem? SONRAKİ Suni bir geçmiş yaratma peşindekiler: Albüm
Bu yazıyı paylaş