Kanadalı fotoğraf sanatçısı ve yazar Jonah Samson’la traji-komik yaşamdan, favori yazarı Beckett’tan ve geçmişin hazinelerinden bahsettik. 

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Kanadalı fotoğraf sanatçısı ve yazar Jonah Samson geçtiğimiz mayıs ayında ikisi de birbirinden lezzetli son iki projesini hayata geçirdi: buluntu fotoğraflardan oluşan Yes Yes We’re Magicians kitabı ve vintage kadın fotoğrafları üzerinde yaptığı oynamalardan oluşan işleri barındıran We’re the Heirs to the Glimmering World sergisi. Samson'la traji-komik yaşamdan, favori yazarı Beckett’tan ve geçmişin hazinelerinden bahsettik.

Sanatçının, Figure 1 Publishing ve Presentation House Gallery'nin izniyle.

Sanatçının, Figure 1 Publishing ve Presentation House Gallery'nin izniyle.

Baştan başlarsak, fotoğrafa ilgin nasıl gelişti? İlk ilişki kurduğun kareler nelerdi, hatırlıyor musun?

Benim üzerimde duygusal bir etkisi olan ilk fotoğrafçılardan biri Joel-Peter Witkin oldu. Onun işleri eski tıbbi ve suç fotoğraflarından ilham alıyordu ve kendine tıbbi anormallikler, seksüel sapkınlıklar, koparılmış uzuvlar ve ölümden bir dünya yaratmıştı. Ben bu dünyayı karanlık bir şekilde fantastik ve görsel olarak oldukça vurucu bulmuştum. Aynı dönemde bit pazarlarından eski fotoğraflar toplamaya başladım.

“BENCE EN GÜÇLÜ ANILARIMIZDAN BAZILARI ASLINDA GÖRMEYİ PLANLAMADIĞIMIZ ANLARDAN GELİYOR.”

İlk serilerinden biri olan Pleasantville için minyatür dünyalar yaratıp bunları fotoğraflıyordun. Daha yeni dönem işlerine gelmeden sormak istiyorum, tekrar bu minyatür dünyalara dönmeyi düşünüyor musun hiç?

Asla “asla” dememek lazım ama tekrar minyatür sahneler yaratmayı planlamıyorum. Ama el yapımı setlerin her saman çok güzel ve büyüleyici olduğunu düşünüyorum. Geçen sene GQ dergisi için birkaç set tasarladım, aslında tekrar o dünyaya dalmak çok eğlenceliydi.

Pleasantville serisi için yarattığın bu minyatür sahnelerin karanlık, sapkın bir atmosferi var. Sanki izleyicinin görmemesi gereken bir ana bir pencere açıyorlar, bir röntgencilik hissi oluşuyor bakanlarda. Bu tarz bir amacın var mıydı bu sahneleri yaratırken, yoksa sapkınlık benden mi geliyor?

Benim için fotoğrafın en cazip yönlerinden biri de temelde röntgenci bir faaliyet olması. Ben seni içine çeken bir öyküsü olan fotoğrafları seviyorum. Karelerin belirsiz bir geçmişten bir anı temsil etmesini veya neredeyse unutulmuş bir hatıraya güçlü bir ışık tutmasını istiyorum. Bence en güçlü anılarımızdan bazıları aslında görmeyi planlamadığımız anlardan geliyor.

Pleasantville sonrasında genel olarak eski fotoğrafları bulmak, toplamak ve onlara çeşitli müdahalelerde bulunmak üzerine yoğunlaştın. Eski, buluntu fotoğraflara olan ilgin ne zaman başladı?

Eski fotoğrafları toplamaya yaklaşık yirmi sene önce başladım. New York’ta bir bit pazarında bir kutu vintage fotoğraf bulmuştum. O kadar terkedilmiş ve yalnız duruyorlardı ki! Karelerde bir sürü gizemli yüz vardı. Ancak onların kim olduğunun ve bu fotoğrafların neden çekildiğinin bir önemi kalmamıştı. Orijinal anlamlarını yitirmişlerdi.

Christopher Willams, Henri Cartier-Bresson’un fotoğrafçılıkta “belirleyici an” fikrine dair önemli bir tespitte bulunuyor: Willams’a göre “belirleyici an” fotoğrafın çekildiği andan ziyade izleyici o fotoğrafa baktığı anda gerçekleşiyor.

Sanatçının, Figure 1 Publishing ve Presentation House Gallery'nin izniyle.

Sanatçının, Figure 1 Publishing ve Presentation House Gallery'nin izniyle.

Sanatçının, Figure 1 Publishing ve Presentation House Gallery'nin izniyle.

Mayıs ayında piyasaya çıkan kitabın Yes Yes We’re Magicians buluntu fotoğraflardan oluşuyor. Kitabın başlığıysa Beckett’ın ölümsüz oyunu Godot’yu Beklerken’den bir alıntı. Bu başlığa nasıl karar verdin, başlık sence kitapla nasıl bağdaşıyor?

Samuel Beckett benim favori yazarım. 2013 senesinde Vancouver’da bir kamu kuruluşunda görev yapan bir küratör bana buluntu fotoğraflardan oluşan bir kitap hazırlamam için bir teklifle geldi. O kitabın da başlığı da [Another Happy Day] Beckett’ın Happy Days isimli oyununa bir gönderme yapıyordu. Kitap çok başarılı oldu ve biz de Yes Yes We’re Magicians ile aynı formata devam etme kararı aldık. Beckett’ın trajikomik hayat görüşü benim kendimi ait hissettiğim bir perspektif. Hayatın bütün absürtlüğü beni derinden etkiliyor ve sanata bakışımı şekillendiriyor.

Kitabın internetten bulabildiğimiz kareleri başlığın hakkını veriyor. Bakanda büyülü bir etki ve merak uyandıran, gördüğümüz imaj çevresinde bir hikâye üretmeye sürükleyen bir çekimleri var bulduğun fotoğrafların. Kitap için fotoğraf seçerken nasıl kriterlerin vardı? Ve bu fotoğrafları bir araya getirirken aklında nasıl bir kurgu oluştu?

Beckett’ın trajikomik tiyatrosu aslında bu imajları birbirine bağlayan esas unsur diyebilirim. Ancak insan hareketlerinin fizikselliiyle de çok ilgiliyim. Bütün imajlar kitap için aynı boyuta uyarlandı, bu şekilde sayfaları çevirdikçe imajların sıralaması da kendi devinimini yarattı. Hemen hemen bütün fotoğraflar eBay’den satın alındı ve kitabın sıralamasını oluştururken bazen bu bahsettiğim devinimi destekleyecek imajlar bulmak için sık sık eBay’e geri döndüm, bazen günler hatta haftalar süren arayışlarım oldu. Fotoğraflar genel olarak belirli bir döneme ait değiller. Benim için geniş bir tarih aralığına yayılan imajlar seçmek önemliydi, zira bu şekilde hem birbirleriyle konuşan kareler seçebildim hem de kitap belirli bir döneme bağlı kalmamış oldu. Bu imajlar zamanın içinden çekip çıkarıldı ama umuyorum bugün hâlâ söyleyecek bir şeyleri var.

Every Exit is an Entrance Somewhere Else, dört arşivsel pigment baskı, 48”x60”, 2017. Sanatçının ve Macaulay Fine Art/Clint Roenisch Gallery'nin izniyle.

İsimsiz, iki gümüş jelatin vintage fotoğraf, muhabbet kuşu tüyleri, 0.25”x17”, 2017. Sanatçının ve Macaulay Fine Art/Clint Roenisch Gallery'nin izniyle. 

Son solo sergin We’re the Heirs to the Glimmering World, kitapla aynı zamanda, geçtiğimiz mayıs ayında açıldı. Bu iki projenin paralel zamanda gerçekleşmesini planlıyor muydun? Sergi ve kitap birbirleriyle nasıl bir ilişki içindeler?

Benim üretimim buluntu fotoğrafların yeniden hayal edilmesi üzerine kurulu, ama bu ortak nokta dışında kitap ve sergi aslında birbirleriyle doğrudan bir ilişki içinde değiller. We’re the Heirs to the Glimmering World [Parlayan Dünyanın Varisleriyiz] The National grubunun bir parçasının sözlerinden alıntı. Bu satır bana hem çok güncel geliyor, hem de Godot’yu Beklerken’den bir cümleyi hatırlatıyor: “Işık bir an parıldar, sonra yeniden gece olur.”

Sergi aslında André Breton’un 1944’te Kanada’nın Gaspé Peninsula isimli bir bölgesini ziyaret ederken yazdığı bir kitaptan ilham alıyor. Arcanum 17 isimli kitap bölgede bulunan Percé Kayası’nın giderek ufalanan güzelliğini hayatın yok edilemezliği için bir metafor olarak kullanıyor ve Breton bu kitapla kadınların erkekler üzerindeki üstünlüğünü, ancak feminen ideallerin dünyaya barış getireceğini ve nihayetinde sadece sevgi ve sanatın insanlığın gelişimini sağlayacağını savunuyor. Bu fikirler bana günümüzde de çok geçerli geliyor.

Bize bir fotoğrafı bulma ve onun çevresinde bir öykü yaratma sürecinden bahseder misin? Geçmişten bulup çıkardığın bu fotoğraflarla nasıl bir yaratıcı ilişki kuruyorsun?

Her gün eBay’de fotoğraf aramak için zaman ayırıyorum. Fotoğrafları arama sürecim nasıl işliyor veya tam olarak ne arıyorum bunu anlatmam imkânsız; bu süreç çok daha içgüdüsel bir şekilde ilerliyor. Sadece iyi fotoğraflar aradığımı söyleyebilirim. Eğer spesifik bir proje için araştırma yapıyorsam bu süreç değişiyor. Örneğin We're the Heirs to the Glimmering World sergisinde sadece ağlayan kadınların eski basın fotoğraflarından oluşan bir yerleştirme yaptım. Aynı şekilde sergide yer alan tüm fotoğraflar kadın fotoğrafları... Haliyle çok daha spesifik bir araştırma süreci söz konusuydu.

Kitap raflarda ve sergi de açılışını yaptı. Peki bu aralar neler üzerinde çalışıyorsun? Bize ipuçları verebileceğin yeni projeler var mı?

Şimdi bu iki büyük projeyi bitirdiğim için biraz stüdyoya geri dönmek ve çeşitli deneyler yapmak istiyorum. Kameramı kutusundan çıkardım. Uzun süredir fotoğraf çekmiyordum... Omuzlarında çeşitli teslim tarihleri olmadan yeni fikirlerle oynamak önemli.

İsimsiz arşivsel pigment baskı, 28x41”, 2017. Sanatçının ve Macaulay Fine Art/Clint Roenisch Gallery'nin izniyle.

İsimsiz, arşivsel pigment baskı, 24”x31”, 2017. Sanatçının ve Macaulay Fine Art/Clint Roenisch Gallery'nin izniyle.